Herkesin tartıştığı ama bilmediği başkanlık sistemi gerçeği…

Yeni yılın baharında “Başkanlık Sistemi” ile ilgili Anayasa değişikliği için referandum yapılması planlanıyor.
Üç yıldır konuşulan ancak neyin nasıl değişeceğini bilmeden yurdumun insanının olsun mu, olmasın mı diye tartıştığı başkanlık sistemi ülkemizde en çok konuşulan konu haline geldi.

Ama şu da bir gerçek ki başkanlık sistemi ile nelerin değişeceği konusunda vatandaş bilgi sahibi değil.
AK Parti’nin 2013 yılında TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na sunduğu nasıl bir başkanlık sistemi getirilmek istediği taslağı incelediğimizde ortaya çıkardığımız detaylar özetle şöyle:

Kimler nasıl aday olur?

Son genel seçimde en az yüzde 5 oranında oy almış olan siyasi partiler ile en az 100 bin vatandaş başkanlığa aday gösterebilir.

Başkan nasıl seçilir?

Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday başkan seçilmiş olur. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday başkan seçilmiş olur.

Kimler başkan olabilir?

Taslağa göre, başkan, 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip vatandaşlar arasından, halk tarafından seçilir. Görev süresi 5 yıldır. Bir kimse en fazla 2 defa başkan seçilebilir.

Başkanın sorumlulukları?

Başkan devletin ve yürütmenin başıdır. Yürütme yetkisi başkana aittir.
Başkan, yürütmenin başı olarak iç ve dış siyaseti yürütür.
TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek, bakanları atamak ve görevlerine son vermek, başkanlık kararnamesi çıkarmak, yabancı devletlere büyükelçileri ve konsolosları belirlemek ve atamak, TSK’nın Başkomutanlığı’nı temsil etmek, TSK’nın kullanılmasına karar vermek, kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek, sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilan etmek ve sıkıyönetim veya olağanüstü hal kararnamesi çıkarmak, Yüksek Öğretim Kurulu üyelerinin yarısını seçmek, üniversite rektörlerini seçmek, Anayasa Mahkemesi üyelerinin yarısını, Danıştay üyelerinin yarısını, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı’nı ve Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerinin yarısını seçmek, Başkanın yetki ve görevleri arasındadır.

Başbakan olmayacak

Başbakanlık makamı ve bakanlık uygulamasına son verilecek.
Başbakanın yerini başkan yardımcısı alacak.
Başkan yardımcısı, başkanla birlikte seçilecek.
Başkanın oy pusulasında başkan yardımcısı adayı olarak yer alan kişi başkan seçimi kazandığında başkan ile birlikte başkan yardımcılığına seçilir.
Başkan yardımcısı milletvekilleri ile aynı hukuki statüye tabi olur ve milletvekillerinin sorumsuzluk ve dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden yararlanır.

Bakanlar “Devlet Sekreteri” olacak

Başbakanlık makamı kaldırıldığı için Bakanlar Kurulu müessesesi de ortadan kalkmaktadır. Daha önceleri başbakan tarafından atanan bakanlar başkanın “Devlet Sekreterleri” statüsünü almaktadır.
Devlet sekreterlerini (TBMM üyeleri dışından) başkan atayacak.
Bakanların yerini alacak Devlet sekreterleri, başkan tarafından atanır ve görevden alınır.
Devlet sekreterlerinin milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olması gerekir.
TBMM üyeleri ve yedek milletvekilleri, bu statüleri sona erse bile sekreter olarak atanamazlar. Her devlet sekreteri, başkana karşı sorumludur.

Başkanlık seçimleri ne zaman olacak?

TBMM ve başkanlık seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır.
Üst satırlarda aktardığım başkanlık sisteminin yapısını gösteren bilgiler, AK Parti tarafından hazırlanıp TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu’na sunulan taslaktan ibarettir.